Συνολικές προβολές σελίδας

Σάββατο 14 Μαΐου 2011

Ο Ρωμανός Σκλαβενίτης γράφει για την Παγκοσμιοποίηση




Μητροπόλεις / Παγκοσμιοποίηση





Οι μητροπόλεις έχουν ιδιαίτερη αξία. Διαβάζω την Κοινωνιολογία της Παγκοσμιοποίησης της Σάσκια Σάσεν [Saskia Sassen] (μτφρ. Γιώργος Ρακκάς, εκδ. Μεταίχμιο) και νιώθω σαν να διαβάζω το καλύτερο αστυνομικό μυθιστόρημα του κόσμου. Το αστικό τοπίο της παγκόσμιας πόλης ζωντανεύει από μόνο του και πλέκει ιστορίες στο μυαλό μου. Είναι σαν οι φαρδείς δρόμοι να ξεκολλάνε από τη γη και να γίνονται κουβάρι. Και κάπου, σε μια σκοτεινή γωνιά της πόλης, βρίσκεται αυτή η ξεφτισμένη κλωστή που αν την τραβήξεις απαλά, όλο το νήμα απλώνεται μπροστά σου. 
Το σπουδαίο με τις παγκόσμιες πόλεις είναι ότι ένας υποεθνικός σχηματισμός, όπως είναι το Λονδίνο της Βρετανίας ή η Νέα Υόρκη των Ηνωμένων Πολιτειών, αναδύεται ως υπερεθνικός κόμβος εμπορικής, χρηματοοικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής σημασίας. Ποιο είναι, όμως, το κρίσιμο εκείνο σημείο στη σύνθεση του πληθυσμού και τις εμπορικές συμμαχίες που διακρίνει τις πόλεις σε παγκόσμιες και μη; Ποια ήταν δηλαδή η καθοριστική στιγμή που έκανε το Λονδίνο παγκόσμιο και άφησε το Παρίσι να συναγωνίζεται με τις μεγαλουπόλεις; 
Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι αυτή η στιγμή πρέπει να αναζητηθεί στην ιστορία των ίδιων των πόλεων και όχι στην ιστορία του εθνικού συγκροτήματος ή κάπου αλλού. Η στιγμή που προδιαγράφηκε το παγκόσμιο μέλλον του Λονδίνου ήταν η στιγμή που χτίστηκε και το πρώτο brick building. Θέλω να πω ότι η δομή του Λονδίνου επιτρέπει αυτή την αναγωγή από το υποεθνικό στο υπερεθνικό, σε αντίθεση με το Παρίσι που είναι κατά βάση ευρωπαϊκό: «αφόρητα» ευρωπαϊκό για μια πόλη όπου ζουν Κινέζοι, Ινδοί, Άραβες, Αφρικανοί, Ευρωπαίοι, Αμερικανοί, Λατίνοι. 
Δεν θα πρέπει, όμως, να συγχέουμε την παράλληλη ύπαρξη των Κινέζων και των Ινδών με τη συνύπαρξή τους. Η τελευταία παρατηρείται μόνο στις πιο κεντρικές –και, συνεπώς, παλαιότερες–  κυψέλες της πόλης, όπου οι περισσότεροι πηγαίνουν για να εργαστούν, να ψωνίσουν, να ψυχαγωγηθούν και λιγότερο για να κατοικήσουν, αφού δεν το επιτρέπουν και οι υψηλές τιμές. Ό,τι απομένει από την πόλη μοιράζεται ανάμεσα σε οργανωμένες κοινότητες και η μοιρασιά γίνεται συνήθως εθνολογικά, ενίοτε και ιδεολογικά. Ο κατακερματισμός των πόλεων –απόρροια των πολλών διαφορών και της άρρηκτης σχέσης της παγκοσμιοποίησης με τη μετανάστευση, χαρακτηριστικό της οποίας είναι και η δημιουργία εθνικών θυλάκων στις πόλεις υποδοχής– επιφέρει μία πολιτικοποίηση του αστικού χώρου, που συχνά στοιχίζει στην πόλη.
Η Σάσεν γράφει πολύ σωστά ότι η παραοικονομία, το παντοτινό παράσιτο της παγκόσμιας πόλης, πλάθει κι αυτή την αλλόκοτη κουλτούρα της γειτονιάς, του διαμερίσματος μέσα στην πόλη. Οι φτωχοί, δηλαδή, μαγαζάτορες πουλάνε τα χαμηλού προφίλ προϊόντα τους στους ανθρώπους της γειτονιάς: τους συγγενείς, τους γνωστούς, τους ομοεθνείς. Αυτοί, άλλωστε, είναι και οι μοναδικοί υποψήφιοι πελάτες τους: πόσοι θα προτιμήσουν την ΕΨΑ Κόλα από την Coca-Cola, χωρίς να συντρέχει κάποιος ηθικός, πολιτικός ή οικονομικός λόγος; 
Η Σάσεν, επίσης, παρατηρεί ότι το μεταναστευτικό ρεύμα προς τις παγκόσμιες πόλεις συνδέεται και με τη δικτύωσή τους στον πλανήτη.  Καθώς, δηλαδή, το Λονδίνο αποκτά θυγατρικές εταιρίες στην Νοτιοανατολική Ασία ή εξάγει εκεί προϊόντα του ή εισάγει από εκεί προϊόντα ή εγκαθιδρύει νέες, προσφορότερες (λόγω της φορολογίας και των φθηνών εργατικών χεριών) επιχειρηματικές μονάδες, εξοικειώνει τον ντόπιο πληθυσμό τόσο με την ύπαρξή του ως εναλλακτικής λύσης όσο και με την εργασιακή λογική του, τους κανόνες που τη διέπουν κ.λπ. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι μέσω αυτών των επιχειρήσεων, πολλοί αποκτούν και επαφές με τη Δύση. Έτσι, όταν οι παράγοντες ώθησης (η φτώχεια και η ανεργία στη χώρα προέλευσης) και οι παράγοντες έλξης (οι υποσχόμενες καλύτερες εργασιακές συνθήκες, η δημοκρατία και άλλα) συνδυάζονται με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, επέρχεται αλυσιδωτά το μεταναστευτικό κύμα: στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, η μετανάστευση είναι ευκολότερη από ποτέ. 
Η αίσθηση της κοινότητας είναι ισχυρή. Άλλωστε, και η οργάνωσή της είναι τέτοια που ο κάτοικος θεωρητικά δεν χρειάζεται να την εγκαταλείψει σχεδόν ποτέ. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο Τσανγκ Λη δεν είναι κάτοικος του Λονδίνου, αλλά πρωτύτερα είναι κάτοικος της China Town του Λονδίνου. Ο διαμελισμός είναι παρών, όμως δεν φαίνεται να απασχολεί τους κατοίκους της παγκόσμιας πόλης όσο οι χώροι του κέντρου, «οι μνημειοποιημένοι δημόσιοι χώροι των ευρωπαϊκών πόλεων» όπως γράφει και η Σάσεν, παραμένουν πολυπολιτισμικοί. Η πολυχρωμία εμπνέει ασφάλεια στο Δυτικό μυαλό: δείγμα του ότι όλα βαίνουν καλώς.
Φυσικά, η κατάσταση υποδεικνύει το αντίθετο. Ο κατακερματισμός των παγκόσμιων πόλεων –της μοναδικής, μέχρι στιγμής, και μακροβιότερης απόπειρας της ανθρωπότητας στην κατεύθυνση της κοσμικής συνύπαρξης στα πλαίσια της θετικής σκέψης– δείχνει το αντίθετο. Εντέλει, ίσως δεν επιθυμούν όλοι οι άνθρωποι την πρόοδο και τη συνύπαρξη. Σημειωτέον ότι η τελευταία μπορεί να επιτευχθεί μόνο στα πλαίσια της εκκοσμίκευσης. 

Ρωμανός Σκλαβενίτης


4 σχόλια:

  1. Εγω προτιμω την εψα, εισαι ελαφρως απολιτικ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Όποιος προτιμάει την ΕΨΑ δεν είναι πολιτικοποιημένος, αλλά κακόγουστος.
    Ίσως πρέπει να ξαναδιαβάσεις το κείμενο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Το συστημα δεν θελει εκκοσμικευση, αλλα ανατροπη.
    Ισως πρεπει να ξαναδιαβασεις τη ζωη σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αγαπητέ lucian,

    το θέμα είναι η παγκοσμιοποίηση και οι μητροπόλεις(άνω τελεία)όχι η παγκοσμιοποίηση και ο αριστερισμός.

    ΑπάντησηΔιαγραφή