Μήτσορα, Cioran, Σταθόπουλος, Καρούζος

[Η μόνιμη στήλη μου Ζενερίκ στο Διαβάζω που μόλις κυκλοφόρησε. Από τις θαυμάσιες και πολύτιμες εκδόσεις Λογείον θα κυκλοφορήσει το βιβλίο μου Générique/Ζενερίκ, με εξύφυλλο της Ελεάννας Μαρτίνου]

Το Σεντούκι με τα Τιμαλφή

Ίσως η Ζωή μας, η Περίληψη του κόσμου μας, η Σκόρπια μας Δύναμη να συνοψίζεται σ’ ένα επιφώνημα: Αχ ! Ας μην δύσει ποτέ αυτός ο ήλιος!

Μαρία Μήτσορα, Με λένε Λέξη

Να γαντζώνεσαι από τις Επετείους, και να εφευρίσκεις Επετείους, γαντζωμένος από τα βιβλία το πιο πολύ, μεθυσμένος από το άρωμά τους, ένα άρωμα που κουβαλάει στους άυλους ώμους του τόσον και τόσον χρόνο, ακούγοντας τη μελωδία τους, το θρόισμα των φύλλων τους. Μέσα στη γενικευμένη παραφροσύνη, τα βιβλία είναι ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε στο σεντούκι με τα τιμαλφή μας. Τα βιβλία διασώζουν τη μνήμη, είναι οι τόσο αναγκαίοι χαμάληδες των στιγμών, σώζουν το εφήμερο, το καθαγιάζουν.

            Τις προάλλες, στις 8 Απριλίου, ένας αιώνας από τη γέννηση του E. M. Cioran, αυτού του πικρά διεισδυτικού στοχαστή, κατά πολλούς του τελευταίου φιλοσόφου, που σημαίνει όχι υπομνηματιστή του παρελθόντος αλλά ποιητικού πλάστη του παρόντος, και της αλήθειας σωματοφύλακα. Ξαναπιάσαμε τα βιβλία του, οι φίλοι μου κι εγώ: το Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού, από το 1988, στη μετάφραση τη μαγική του Κωστή του Παπαγιώργη (εκδ. Εξάντας). «Η ζωή είναι το μυθιστόρημα της ύλης», γράφει ο φιλόσοφος που αγάπησε τον Ιωάννη Σεβαστιανό Μπαχ, τον Ντοστογιέφσκι, και τον Γκρέκο. «Κονιορτός που κυνηγάει φαντάσματα – αυτό είναι ο άνθρωπος: η απόλυτη εικόνα του, ιδεατώς όμοια, θα ενσαρκωνόταν σε έναν Δον Κιχώτη ιδωμένο από τον Αισχύλο…»

            Ξαναπιάσαμε το ασπρόμαυρο Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί (μτφρ. Κυβέλη Μαλαμάτη, εκδ. Εξάντας), που το είχαμε ανασκάψει με μανία ο Γιώργος Κακουλίδης, ο Θάνος Σταθόπουλος και εγώ, και τώρα το ανασκάπτουν φίλοι που ήσαν παιδάκια τότε που ανακαλύπταμε τον Cioran και σήμερα τον ανακαλύπτουν με ενθουσιασμό και ξαναπιάνουν φράσεις/χρησμούς, όπως: «Δεν κατοικούμε μια χώρα. Κατοικούμε μια γλώσσα. Αυτή είναι η πατρίδα και τίποτε άλλο». Ή: «Θα προτιμούσα να θυσίαζα ακόμα και τη ζωή μου παρά να είμαι απαραίτητος σε οποιονδήποτε». Και: Κανείς να μην εισέλθει εδώ αν πέρασε έστω και μια μέρα χωρίς να μείνει άναυδος».

            Ξαναπιάσαμε τον Cioran, και μας ήρθε στο νου και πάλι ο Καρούζος – η αμοιβαιότητα των δακρύων, η ομοιότητα των δυο τους στην αντιμαχία τους με ό,τι άκαμπτο. Και ο Beckett από κοντά, «Πιάτο και καθοίκι, αυτοί είναι οι δύο πόλοι», να λέει, και ο Καρούζος να τον εγκωμιάζει για τη στάση του απέναντι στην ύπαρξη. Μια στάση που είχε και έχει κι η Μαρία Μήτσορα, την οποία επίσης είχε εγκωμιάσει ο Καρούζος.  Ιδού: «… η επισήμανση του Νίκου Καρούζου, όταν τρώγοντας ένα ζεστό βράδυ του Ιουνίου του 1989, στο γνησίως αθηναϊκό εστιατόριο της εποχής ‘Τα Κανάρια’, της ‘παραλίας’ Αμπελοκήπων (ήτοι, στη λεωφόρο Αλεξάνδρας), μου είπε, κάποια στιγμή: ‘Ξέρεις τη Μήτσορα;’ ‘Όχι, ακριβώς’, απάντησα, ‘έχουμε συναντηθεί μια δυο φορές, με παρέα, τίποτα περισσότερο’. ‘Διάβασα ένα διήγημά της. Είναι σπουδαία συγγραφέας, και η πρόζα της δεν έχει όρια, είναι λαμπρά ποιητική! Αν τη δεις, σε παρακαλώ να της το πεις, εκ μέρους μου. Σπου-δαί-α!’ Δεν την είδα – μάλλον δεν πρέπει να με θυμάται κιόλας. Της το λέω τώρα» [Θάνος Σταθόπουλος, Η Καθημερινή, 10 Ιουνίου 2007].

            Μήτσορα: «Όπως τις πόλεις, έτσι και τις ζωές μας τις φτιάχνουμε και τις χαλάμε. Είμαστε, σαν είδος, οι πιο μανιώδεις μαστροχαλαστές του Σύμπαντος» [Με λένε Λέξη, εκδ. Πατάκης].

            Cioran: «Αγαπούσα πάντα τα δάκρυα, την αθωότητα, και τον μηδενισμό. Τους ανθρώπους που γνωρίζουν τα πάντα κι εκείνους που δεν γνωρίζουν τίποτα. Τους αποτυχημένους και τα παιδιά» [Ο Cioran μιλάει για τον Cioran, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Printa].

            Το σεντούκι με τα τιμαλφή είναι εδώ. Τα βιβλία, και όσοι ξέρουν να τα διαβάζουν, είναι η χαρτογράφηση του χάους. Διαβάζοντας, απομακρύνεις, έστω για λίγο, τη φρίκη. Ας ανοιχτούμε στον Μάιο!

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Μαρούσι, 14 Απριλίου 2011