Revolution ! [Vlandis & Babassakis]

Vive la Revolution!

Hasta la vista baby

του Νίκου Βλαντή

De Profundis

Είν’ η ώρα των εκμυστηρεύσεων. Εγώ κι ο Ίκαρος είμαστε μέλη (τα μοναδικά) μιας μυστικής εταιρείας. Το όνομά της είναι Άλφα. Το Άλφα βγαίνει από το «Άλεφ». Το ζήτημα ξεκίνησε – προφανώς – από το ομώνυμο διήγημα του Μπόρχες, με εκείνο το εκπληκτικό πραγματάκι κάτω από το υπόγειο του Κάρλος Αρχεντίνο Δανέρι, που, όταν το κοίταγες έβλεπες μέσα του τα πάντα, όσα υπήρξαν και όσα θα υπάρξουν. Όταν, λοιπόν, αποφασίσαμε να φτιάξουμε την Εταιρεία, και πέσαν ονόματα στο τραπέζι, και δεδομένου ότι το «Τλον, Ούκμπαρ» έπεφτε μεγάλο όπως και το «Situation» άσχετο, συμφωνήσαμε στο «Άλεφ». Μετά όμως, αναλογιστήκαμε τον ανταγωνισμό. Σ’ αυτήν τη χώρα, μεσουρανούν οι Έψιλον. Μπορούσαμε εμείς να βγούμε στο κουρμπέτι ως ανταγωνιστές επίσημοι με όνομα εβραϊκό; Ψάξαμε λοιπόν, και μάθαμε πως Άλεφ είναι πράγματι το Άλφα. Έτσι, είπαμε την εταιρεία μας Άλφα. Στόχοι μας είναι – προφανείς – οι γνωστοί: να αλλάξουμε τον κόσμο, να φέρουμε τον ανθρωπισμό, καλύτερες συνθήκες για όλους, να αναδυθεί επιτέλους η λαϊκή ελίτ. Για να το καταφέρουμε, δεν ψάξαμε υπερόπλα, ούτε εφαρμόσαμε μυστική τεχνολογία, ούτε κάναμε τελετές και δεήσεις, ούτε μιλήσαμε με οντότητες από το υπερπέραν. Διαβάσαμε, ήπιαμε, ταξιδέψαμε, ερωτευτήκαμε, παντρευτήκαμε, γράψαμε, απογοητευτήκαμε, το ξεπεράσαμε, χαρήκαμε και σηκωθήκαμε. Και τι ανακαλύψαμε;

Οι επαναστάσεις είναι πνευματικές (βλ. παρακάτω). Αποφασίσαμε λοιπόν, όπως είχαν κάνει και οι αγαπητοί μας Ροδόσταυροι αρκετούς αιώνες πριν, να βγούμε προς τα έξω – επιτέλους! – και να προκαλέσουμε την επανάσταση αυτήν. Κι ενώ αυτοί μάλιστα το έκαναν ανώνυμα (τελικά, μάλλον ο Γιόχαν Βαλεντίν Αντρέε ήταν πίσω απ’ το φιάσκο), εμείς το κάνουμε επώνυμα και ευθαρσώς, ετούτην την ύστατη στιγμή.

Επανάσταση – οδηγίες χρήσης

Ο κόσμος νομίζει – αφελώς – πως οι επαναστάσεις γίνονται από ανθρώπους που κραδαίνουν όπλα, στουπιά, μολότοφ και επιδίδονται σε αχρειότητες. Πλάνες! Αυταπάτες! Οι επαναστάσεις κατ’ αρχάς κλονίζουν το Ανθρώπινο Πνεύμα, και μετά απλώνονται σαν λαίλαπα σ’ αυτούς που θα τις εφαρμόσουν, για χάριν και προς τιμήν αυτών που τις εξαπέλυσαν (εν προκειμένω, ημών των δυονών). Εμείς, δηλαδή, δεν θα χρειαστεί να λερώσουμε τα χέρια μας. Θα καθίσουμε εδώ, μπροστά στους υπολογιστές μας, διαβάζοντας και συζητώντας πυρετωδώς για αγαπημένα βιβλία και συγγραφείς και φιλοσοφία έως να τελειώσει (όπως περιμένει π.χ. κάποιος στην αίθουσα αναμονής ενός ιατρού ή το λεωφορείο), ώστε μετά να έρθουν να μας καταξιώσουν (και με την κρυφή ελπίδα πως δεν θα έρθουν να μας λιντσάρουν). Αρκετά όμως με εμάς, όπως και με τα λόγια και τις μεγαλόσχημες εξαγγελίες! Ας αρχίσουν οι πράξεις. Στις επάλξεις!

Hasta la Vista, baby!

Σας προλαμβάνω. Ίσως το βρείτε ευτελές που η επαναστατική μας πράξη ξεκινά με μια φράση που έχει ξεστομίσει ο Άρνολντ Σβαρτσενέιγκερ σε ταινία που σκηνοθέτησε ο Τζαίημς Κάμερον, και στην οποία μάλιστα, οι υποκριτικές απαιτήσεις προς αυτόν ήταν, ούτως ή άλλως, πολύ χαμηλές, δεδομένου ότι υποδυόταν το ρομπότ (ενώ δεν μπορεί και να ανταποκριθεί σε υψηλότερες). Ωστόσο, για όσους η φράση αυτή δημιουργεί μια εικόνα, τότε λειτουργεί, διότι, όπως έγραψε και ο φίλτατος Μάρσαλ ΜακΛιούαν και έμεινε γι’ αυτό γνωστός (δικαίως, διότι, δεν έγραψε και τίποτε άλλο αξιομνημόνευτο), το μέσο είναι το μήνυμα. Εν προκειμένω, λοιπόν, κάποιος στέκεται μπροστά σου κρατώντας ένα τεράστιο πιστόλι. Φοράει μαύρα γυαλιά ηλίου. Μοιάζει ανελέητος. Συνειδητοποιείς πως θα σε πυροβολήσει. Πριν το κάνει, σου λέει: Hasta la vista, baby!

Να αδειάσουν τα βάθρα

Εμείς φυσικά, θα το κάνουμε με περισσότερο τακτ από τον Άρνολντ. Ωστόσο, όπως και να ’χει, θα το κάνουμε. Θα αδειάσουμε τα πνευματικά μας βάθρα, θα κατεβάσουμε αυτούς που είναι πάνω τους, για να ανεβάσουμε καινούριους. Αρκετά καθίσαν αυτοί και μας κρύβουν τη θέα. Όχι, δεν εννοώ τα είδωλα της γενιάς μου ή του Ίκαρου. Να αποκαθηλώσουμε αυτούς θα ήταν το ευκολότερο. Θα φερθούμε με αγάπη και κατανόηση στα είδωλα της εφηβικής μας ηλικίας. Θα επιτεθούμε όμως, σ’ αυτούς που στηρίζουν το πνευματικό οικοδόμημα που ίπταται πάνω απ’ το κεφάλι μας, κι ενώ μέχρι τώρα ήταν ένα απαλό Σύννεφο με παντελόνια, πλέον μοιάζει με δαμόκλειο σπάθη. Πάμε λοιπόν!

Καρλ Μαρξ

Η συνεισφορά του στον τρόπο σκέψης ενός διανοούμενου έκτοτε είναι σημαντική: η οικονομο-τεχνική παράμετρος κακώς δεν λαμβανόταν υπ’ όψη× μπορεί να σε βοηθήσει να καταλάβεις ακόμη και το έργο του Βαν Γκονγκ. Αλλά, ας μην υπερβάλουμε: δεν είναι πανάκεια. Ο σοσιαλισμός, ωσότου τον αλλάξει ο Μαρξ ήταν ένα πνευματικό κίνημα. Εμπεριείχε και την παράμετρο της ανθρώπινης ψυχής. Μετά απ’ αυτόν, την έχασε (βλ. π.χ. το καταπληκτικό δοκίμιο Η Ψυχή του ανθρώπου στο σοσιαλισμό του Όσκαρ Ουάιλντ, εκδόσεις Σοκόλη-Κουλεδάκη). Μαζί μ’ αυτήν την απώλεια, έχασε και τον ανθρωπισμό του (βλ. σταλινικό καθεστώς). Ένα ελπιδοφόρο, σχεδόν μεσσιανικό, πανανθρώπινο όραμα κατάντησε μια στυγνή ορθολογικά σχεδιασμένη απολυταρχία συγκρίσιμη με τον χιτλερισμό (βλ. π.χ. Κεντρική Ευρώπη του Γουίλιαμ Τ. Βόλμαν, εκδόσεις Κέδρος). Γιατί να μην φταίει δηλαδή ο Μαρξ γι’ αυτό; Συν τοις άλλοις, ο στυγνός οικονομισμός που ζούμε σήμερα (λες και όλα είναι μόνον οικονομικά!) δεν στηρίζεται μόνον στον φιλελευθερισμό αλλά και στο αντίπαλο δέος: την μαρξική θεώρηση του κόσμου που ταυτίζεται με την μαρξική θεώρηση της οικονομίας σε βαθμό παραλογισμού, και καταντά να θεωρεί το αίνιγμα της ιστορίας μια επιλύσιμη οικονομο-τεχνική εξίσωση.

Αποκαθήλωσις: η Ιστορία των ανθρώπων είναι η Ιστορία της Ανθρώπινης Ψυχής. Της Ψυχής που φλέγεται σαν ρωμαϊκό κερί να ζήσει, όπως έγραψε ο Κέρουακ. Δεν είναι η ιστορία της «πάλης των τάξεων» αλλά της πάλης του ανθρώπου με την ψυχή του.

Σίγκμουντ Φρόιντ

Αλήθεια, έχετε ακούσει άλλον ψυχίατρο; Το πολύ πολύ να σας έρθει στο νου το όνομα Καρλ Γιουνγκ (μαζί με μία προκάτ άποψη πως ήταν «εκκεντρικός») και στους πιο ψαγμένους, το όνομα Βίλχεμ Ράιχ (μαζί με μία εξίσου προκάτ άποψη πως ήταν «τρελός»).

Και τι είπε αλήθεια αυτός ο «χριστιανός»; Ότι όλα εξηγούνται από το σεξουαλικό κριτήριο, τα αρχέγονα ανθρώπινα ένστικτα, δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι ένα ζώο, και μάλιστα ένα αχόρταγο σεξουαλικά ζώο. Διότι, τα υπόλοιπα ζώα, αναζητούν την ερωτική επαφή μόνο κατά την περίοδο της αναπαραγωγής ενώ ο άνθρωπος συνέχεια.

Αυτή η «κατάρα» είναι γύρω μας: βλέπει κανείς π.χ. τη διαφήμιση πίτσας και αυτό που προβάλλεται είναι η προκλητική κοπέλα που την κρατάει και όχι η πίτσα. Ώστε να ταυτιστεί το σημαίνον (η πίτσα) με το σημαινόμενο (δηλαδή το «σεξ με την κοπέλα»).

Αποκαθήλωσις: δεν είμαστε ζώα, κύριε Φρόιντ. Είμαστε άνθρωποι που πιστεύουν στον έρωτα, ερωτεύονται και σμίγουν, πονάνε, χωρίζουν, συνεχίζουν, έως να βρουν αυτόν με τον οποίο θα ταιριάσουν. Ούτε μας απασχολεί να κάνουμε έρωτα με τη μητέρα μας (ή τον πατέρα μας για τις γυναίκες) ή να σκοτώσουμε τον πατέρα μας για να ανδρωθούμε. Από τον Σαίξπηρ και μετά, τα εμπεδώσαμε τα οικογενειακά δράματα (βλ. Άμλετ). Και, αντιμέτωποι με το ερώτημα που προκύπτει από την οικογενειακή πάλη «Να ζει κανείς ή να μη ζει;», δώσαμε απάντηση που μας γλιτώνει από ψυχανάλυση, μέσα από την έμπνευση του Ίκαρου: La vie est belle et facile! Πάρε λοιπόν τη ζωώδη φύση σου και χρέωσε την σε εσένα και όχι σε εμάς με τρόπο επιστημονικοφανή.

Λούντβιχ Βιτγκενστάιν

Μέχρι πρότινος, πίστευα πως έσπρωξε σε μεγάλο βαθμό την ανθρώπινη σκέψη και τη δυτική φιλοσοφία. Έζησα κάτι περίεργο τελευταία: ασχολήθηκα – στο πλαίσιο εικονογράφησης βιβλίου – με τους ρούνους. Ξέρετε τους ρούνους; Είναι ένα σύστημα ιδεογραμμάτων των αρχαίων Κελτών, όπου κάθε ιδεόγραμμα εμπεριέχει μια ιδέα. Τι έκανα λοιπόν εγώ; Για τις ανάγκες του βιβλίου, έγραψα φράσεις με ρούνους. Και – Ω του θαύματος! – το αξεπέραστο πρόβλημα της γλώσσας που διατυπώνει ο Βιτγκενστάιν λύθηκε μπροστά στα έκπληκτα μάτια μου. Δεν μπορούμε να μιλάμε για φιλοσοφία γιατί δεν μιλάμε την ίδια γλώσσα, ισχυρίστηκε. Και αναζήτησε την πρωταρχική ανόθευτη γλώσσα, που κανείς δεν θα μπερδεύει, και με την οποία θα μπορείς να γράψεις φιλοσοφία.

Αυτή η γλώσσα, πιστεύω πια, δεν είναι άλλη από τα ιδεογράμματα της ευρωπαϊκής (και τα αντίστοιχα της ανατολικής) παράδοσης. Χρησιμοποιώντας τα, μπορείς να γράψεις αφαιρετικές φιλοσοφικές ιδέες και να τις εκφράσεις μονοσήμαντα, χωρίς περιθώριο να σε παρανοήσουν.

Η ενασχόληση λοιπόν των δυτικών φιλοσόφων έκτοτε με τον Βιτγκενστάιν, έστρεψε τη δυτική φιλοσοφία προς τον αδιέξοδο κατά γενική ομολογία μεταμοντερνισμό και την απόλυτη αβεβαιότητα. Όλοι πιστέψανε πως τα ζητήματα της φιλοσοφίας είναι άλυτα.

Αποκαθήλωσις: τα φιλοσοφικά προβλήματα δεν είναι άλυτα. Απόδειξη: για τον απλούστατο λόγο πως, όπως ο Καστοριάδης διατύπωσε π.χ. (βλ. Η Φαντασιακή θέσμιση της Κοινωνίας, εκδόσεις Ράππα), σε κάθε εποχή δίνονται συγκεκριμένες αξιωματικές απαντήσεις σ’ αυτά, όσο και φανταστικές. Αντί λοιπόν, οι δυτικοί φιλόσοφοι – πόσω μάλλον στη σημερινή συγκυρία – να αμφισβητήσουν τις λύσεις που έχουν δοθεί, εξαιτίας των προβλημάτων που ο κόσμος αντιμετωπίζει αν μη τι άλλο, δεν το τολμάνε καν αυτό, διότι, έχουν χαθεί σε έναν διανοητικό λαβύρινθο του τύπου πως δεν μιλάμε την ίδια γλώσσα, κτλ. Τέρμα πια τόσος χαμένος καιρός.

Α, και όσοι δεν ακολουθούν αυτόν τον δρόμο, ασχολούνται με τον Μαρξ. Και αν έχουν μείνει κάποιοι απέξω, αυτοί ασχολούνται με τον Φρόιντ. Ή, τόσο αδύναμοι όντες πια να διατυπώσουν την οποιαδήποτε θέση, αναζητούν λύσεις και απαντήσεις μέσα από την εργαστηριακή έρευνα, του DNA ή των νοητικών επιστημών.

Δυτικοί άνθρωποι, ας ξανασταθούμε στα πόδια μας, ενώπιον του Φωτός.

Άλμπερτ Αϊνστάιν

Κι αυτό με φέρνει και στον τελευταίο για σήμερα, τον οποίο προσφάτως καταξίωσα και γραπτώς, όπως τον Βιτγκενστάιν (βλ. Tractatus Magico- philosphicus, δεύτερο μέρος, Μαγικό Κουτί). Δηλώνω ευθαρσώς πως έκανα λάθος και απευθύνομαι στους αναγνώστες του βιβλίου σε διάλογο για να το διορθώσω (Corrigenda et Errata). Δεν σημαίνει πως το έργο τους δεν είναι σημαντικό αυτή η διόρθωση, αλλά πως, πιστεύω πια, μακροπρόθεσμα, όπως απέδειξα ήδη για τον έναν, πως η επιρροή που άσκησε το έργο τους, έκανε κακό. Πάμε λοιπόν στον Αϊνστάιν.

Άνοιξε τον δρόμο προς την κβαντική θεώρηση. Μέχρις εδώ όλα καλά. Όλη αυτή η καταπληκτική ορμή της σχέσης του φωτός με την ύλη όμως, αντί να προκαλέσει τη θέωσή μας (όπως προσπάθησα στο βιβλίο να κάνω) κατέληξε σε μια αδιέξοδη σκέψη που έχει ως ακρογωνιαίο λίθο της πως «ο Θεός παίζει ζάρια». Πάνω που αποβάλλαμε από πάνω μας το προπατορικό αμάρτημα, μας ήρθε μια νέα κατάρα: η κοσμοθεωρία πως ζούμε σε έναν άδικο και ατυχή κόσμο χωρίς σκοπό και όπου η δυστυχία καραδοκεί παράλογα, και η οποία, χάρη στους συνεχιστές του Αϊνστάιν απέκτησε «επιστημονική βάση».

Αποκαθήλωσις: Ο Αϊνστάιν δεν το πίστεψε αυτό (πως ο κόσμος είναι τυχαίος), ωστόσο, δεν κατάφερε και να στρέψει τη Φυσική ξανά προς την εντελέχεια, την οποία της στέρησε. Συν τοις άλλοις, είναι ο πατέρας της ατομικής ενέργειας και βόμβας. Άρα, πρέπει να τον ευχαριστήσουμε για τη Φουκοσίμα, τη Χιροσίμα, το Ναγκασάκι και το Τσερνομπίλ.

Εύγε κύριε Αϊνστάιν.

Στο τέλος της ζωής του, προσπάθησε να αποτρέψει τα λάθη του. Διατύπωσε τη θεωρία του ενοποιημένου πεδίου. Ήταν όμως αργά.

Τι εννοώ μ’ αυτό; Θα σας εξηγήσω στο επόμενο άρθρο. Στο οποίο, μιας και άδειασαν τα βάθρα, θα βάλω πια αυτούς που πρέπει πράγματι να μπουν («The Lost Boys»).

Νίκος Βλαντής

ΥΓ. Είναι ωραίο, σαν την συνάντηση μιας ομπρέλας με μια ραπτομηχανή σε ένα τραπέζι ανατομίας, ως έλεγεν και ο Isidore Ducasse, να είσαι μέλος μιας Διπλής Μηχανής Σκέψης, μιας Διπλής Λεκτομηχανής –  Βλαντής & Μπαμπασάκης. Επίσης, είναι ωραίο να διαφωνείς και να κάνεις διάλογο. Τέλος, είναι ωραίο ότι είμαστε και πάλι ωραίοι.

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης